دخمه زرتشتیان یزد

دخمه زرتشتیان یزد

دخمه زرتشتیان در 15 کیلومتری شهر یزد قرار دارد. به دخمه زرتشتیان برج خاموشان و برج سکوت نیز می گویند. دخمه در فرهنگستان های مختلف معانی مختلفی دارد: مثل گورخانه گبران، سردابه مردگان، خانه زیر زمینی برای مردگان، گور و گورستان زرتشتیان.

دخمه ها را از خشت خام و گچ بنا می کردند تا مواد آلوده به زمین نرسد. در نزدیکی دخمه حدود 150 تا200 متر ساختمان خشت و گلی محقری در دو طبقه و دارای چند اتاق برای انجام مراسم دینی بعد از فوت اشخاص ساخته شده بود. یکی از اتاق های این ساختمان اختصاص به آتش سوزها داشت و مخصوص آتش سوزی بود.

دخمه محلی است که زرتشتیان از دیر باز تا حدود چهل سال پیش، امواتخود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در آن می نهادند تا طعمه کرکس های کوه های اطراف شوند. دخمه ها معمولا بر فراز بلندی های شهر ساخته می شده است. زرتشتیان در گذشته مردگان خود را به دخمه می بردند و با آیین خاصی در مرکز این دخمه ها قرار می دادند. دخمه ها در برخی مواقع به دست خود انسانها, ساخته می شد و یا به صورت طبیعی شکل می گرفت. تا دسترسیگوشتخواران به جنازه راحت تر باشد، بعدها استخوان ها را در چاهی می ریخته اند. این کار برای جلوگیری از آلوده شدن خاک بوده است. بدین منظور اکثر آنها فاقد سقف یا میان فضا و در خارج سکونت گاه شهری و روستایی قرار می گرفت.
سطح داخلی برجخاموشان به صورت پهنه مسطح و گردی است که تمام آن با تخته سنگ های بزرگ پوشیده شده و از سه بخش زنانه، مردانه و بچگانه تشکیل شده است:
نوار دایره ی انتهایی متصل به دیوار پیرامون دخمه که مخصوص مردهاست.نوار دایره ی میانی بعد از قسمت مردها که مخصوص زنهاست.نوار دایره ی داخلی بعد از زن ها که مخصوص کودکان است.

نهایتا در مرکز دایره چاه استودان (یعنی استخوان دان) است که که سنگ متحرکی به نام ارویس در ته آن چاه وجود دارد. استودان یا وهنده, عبارت است از چاهی در میان دخمه که به سنگ مفروش است و وقتی اجساد به وسیله ی مرغان لاشه خور از گوشت و پوست تهی شده و تحت تاثیر آفتاب کاملا خشک می شدند، استخوان ها را در آن چاه می ریختند تا تبدیل به خاک شوند و این جا بود که توانگر و درویش به گاه مرگ در ته این چاه یکسان می شدند.

در دامنه ضلع شمالی کوه دخمه نیز چند عمارت خشت و گلی، آجری، سنگی و یا ترکیبی از این ها وجود دارد که به دوران صفویه تعلق دارند و از سازههای رفاهی این دوران هستند که به نام خیله شهرت دارند. برج خاموشان در سال 1381 توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره 6312 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.