شاه اسماعیل صفوی و جنگ چالدران

شاه اسماعیل صفوی و جنگ چالدران

شاه اسماعیل ـ از قهرمانانِ تاریخ مملکت ما ـ پس از گذراندن ایام کودکی خود در زندان ، تبعید ، فرار و مشاهده سلطه بیگانگان بر ایران و اختلافات قومی و ملی ، در سن سیزده سالگی ، حکومت مستقل مقتدری را در ایران پایه ریزی کرد و در این مورد چنان با سرعت پیشرفت که یکی از مقتدر ترین سلاطین روزگار خود شد و با ایجاد وحدت سیاسی ، ملی و مذهبی در پهن دشتِ ایرانِ به یغما رفته ، به مصاف قدرت های عصر خود شتافت و در تمام جنگ های داخلی و خارجی به پیروزی رسید. شاه اسماعیل در راستای اقدامات سیاسی و نظامی خود ، کار های ماندگار دیگری در زمینه های مذهبی نیز انجام داد که یکی از آنها علنی برقرار کردن جمله {اشهدانَّ عَلیاَّ وَلیُّ الله} در اذان بود. این اقدام از آن زمان تا کنون ادامه یافته و در ماذنه های این مرزبوم طنین انداخته است. با وجود اقدامات موثر و موفق در زمینه های گوناگون ، شکست در جنگ چالدران ، شاه اسماعیل ـ این قهرمان کم نظیر ـ را به انزوا کشانید. در این جنگ ، دولت عثمانی با ۲۰۰ سرباز مسلح و با تجهیزات کامل و پیشرفته ترین سلاح های آن روز ، یعنی توپ و تفنگ ، به داخل ایران نفوذ کرده و دیاربکر را تصرف کرد و همچنین با تبحر زیاد در قلعه های دشت چالدران ، نیرو های خود را برای حمله آماده کرد. در حالیکه شاه اسماعیل بی خبر از وقوع جنگ ، به قصد بازدید از کردستان ، به آن دیار عازم بود ، با شنیدن خبر هجوم دشمن ، از مسافرت منصرف گشته و با بسیج تنها ۲۷ هزار سرباز ، به نبرد با دشمن شتافت. از آنجائیکه در نبرد چالدران ، موازنه نیرو و تجهیزات برقرار نبود ، این شیر مرد پس از برداشتن زخم های کاری ، با نیروی بسیار اندک و با حملات برق آسا ، از لابه لای گلوله های توپ ، خود را به توپخانه عثمانی ها رسانیده و پس از انهدام تمام توپ ها و شمخال ها و به آتش کشیدن باروت ها و تار و مار کردن نیروهای پشتیبانی ، در اثر از دست دادن بخش قابل توجهی از نیرو هایش ، با قریب ۱۵۰۰ نیرو به ناچار عقب نشینی کرد. جای تعجب است که کشور روسیه ، لوله توپی را که با تبرزین شاه اسماعیل ، دو نیم شده بود ، سالهای متمادی در میدان تفلیس در دیدگان همگان قرار داده بود و این امر ، نشانه عزم و اراده ملتی توانا و قهرمانی مقتدر میباشد. پس از شکست شاه اسماعیل در جنگ چالدران ـ که نخستین شکست صفویان نیز بود ـ وی هم به لحاظ سیاسی و هم به لحاظ شخصیتی به انزوا روی آورد. این جنگ نقطه عطفی در تاریخ نظامی و سیاسی ایران تلقی میشود ، زیرا این نخستین رویارویی سپاهیان ایران در مقابل تسحیلات گرم و آتشین بود. در واقع شکست ایرانیان و شاه اسماعیل اول را با تمامی جانفشانی هایی که نمودند ، باید در تقابل دو شیوه و موقعیت و امکانات نظامی و تسحیلاتی بررسی شود. نبرد چالدران ، بی شک به حماسه ای در سیر جنگ های ایران با نیروی خارجی میماند. در میان این تهور ، از خود گذشتگی و دلاوری ایرانیان در جنگ چالدران ، متاسفانه در تواریخ آنطور که باید آشکار نشده است.

منبع: شاه اسماعیل اول و جنگ چالدران ، هاشم هجازی فر