فلک الافلاک گنج بزرگ و ماندگار ایران

مدیر کل امور استانهای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: قلعه فلک الافلاک یکی از پربازدیدترین آثار تاریخی کشور است.
مسعود اسکندری در سفر به استان لرستان و در بازدید از قلعه باستانی فلک الافلاک شهرستان خرم آباد این قلعه را یکی از پر بازدیدترین آثار تاریخی و باستانی کشور خواند.


وی گفت: این اثر ارزشمند باستانی موجب جذب حداکثری گردشگران نوروزی به لرستان شده است اما متأسفانه تراکم موزه ها در داخل آن به یک معضل تبدیل شده که باید هرچه زودتر برطرف شود.

مدیر کل امور استانهای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیان داشت: فراوانی اشیای تاریخی و آثار فرهنگی مردم شناسی در استان لرستان به ویژه شهرستان خرم آباد در حدی است که باید به فکر ساخت موزه جداگانه با موضوعات مختلف چه در اطراف خود قلعه و چه در دیگر نقاط شهر و استان باشیم.
اسکندری افزود: تراکم چند موزه در داخل قلعه فلک الافلاک موجب شده است که گردشگران از خود اثر و بنا غافل بمانند و فقط به بازدید از موزه ها اکتفا کنند.

وی ادامه داد: باید شعار محوری سازمان یعنی ساخت هزار موزه را عملیاتی کنیم که به تبع آن این معضل نیز در این قلعه برطرف شود.

مدیرکل امور استان های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یادآور شد: استان لرستان در محوریت چند راه مواصلاتی شمال به جنوب و غرب به شرق کشور قرار گرفته است که این مسئله سبب شده تا مسافران و گردشگران زیادی از این استان بازدید داشته باشند.

اسکندری عنوان کرد: همچنین خوشبختانه طبق آمار میزان ماندگاری مسافران در طول این مدت نسبت به سال های گذشته بسیار بیشتر شده است.

قلعه فلک الافلاک بر بلندای تپه ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم آباد واقع شده و دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شکل بوده است.
ارتفاع بلندترین دیوار این قلعه سترگ و باشکوه تا سطح تپه پنج متر و ۲۲ سانتیمتر و مساحت کلی آن پنج هزار و ۳۰۰ متر مربع و پلان بنای این قلعه تاریخی به صورت هشت ضلعی نامنظم است.

ورودی قلعه فلک الافلاک در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی به عرض ۱۰ متر و ۲۰ سانتیمتر و ارتفاع سه متر ساخته شده و در ساخت این بنا از مصالحی چون خشت، آجر (قرمز و بزرگ)، سنگ و ملات استفاده شده است.

ازجمله نکات قابل تامل در این بنای بی نظیر وجود چاه قلعه به عمق ۴۲ متر در حیاط اول و گریزگاه اضطراری در حیاط دوم است.

زیبایی و معماری شگفت انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.

از زمان برپایی بنادر عهد ساسانی تا دوره های متاخر الحاقاتی به آن اضافه شده است (به خصوص در دوره صفوی و قاجار) و این اثر همان دژمعروف شاپورخواست است که در تاریخ ذکر شده است.

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز به نام خرم آباد معروف شد و احتمالا نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.

از بدو شکل گیری، این بنای عظیم و دیدنی تا به حال کاربری های سیاسی، نظامی، خزانه سلطنتی، مقر حکومتی، پادگان نظامی و زندان سیاسی داشته است و اکنون نیز به عنوان موزه باستانشناسی، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت اشیا و چایخانه سنتی از آن استفاده می شود.
این بنای کم نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از مهمترین بخشهای قلعه می توان به موزه های باستان شناسی و مردم شناسی قلعه اشاره کرد که مورد استقبال همه مسافران و علاقمنمدان به فرهنگ و تمدن لرستان قرار گرفته است.

این قلعه در برخی منابع به نامهای "شاپور خواست"، سابر خواست" و "فلک الافلاک" نامگذاری شده است. در مجاور این قلعه باستانی چشمه پرآب نیز وجود دارد که زیبایی خیره کننده ای را به این بنای باستانی بخشیده است.

معنی نام "فلک الافلاک" در لغت به معنای "سپهر سپهران" و یا "فلک نهم" تعبیر شده که به واقع نامی است شایسته این شاهکار ساخته شده به دست توانای معماران ایرانی.

این بنای شگرف تاریخی هر ساله همزمان با فصل نوروز مملو از گردشگران و مسافرانی است که برای دیدن یکی از شاهکارهای معماری دنیا لرستان را مقصد سفر خود قرار داده اند.